اقتصاد خرد و اقتصاد کلان چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
واژه های “خرد” و “کلان” در اقتصاد همان بار معنایی را دارند که در زبان عامیانه به کار می رود. واژه ی “خرد” به چیزهای کوچک و واژه ی “کلان” به چیزهای بزرگ اشاره دارد.
بر این اساس، اقتصاد خرد به مطالعه ی تصمیم گیری مصرف کنندگان و تولید کنندگان فردی می پردازد در حالی که اقتصاد کلان با کل اقتصاد سروکار دارد.
برخی از سؤالاتی که در حوزه ی اقتصاد خرد مطرح می شوند عبارتند از :
در طرف مصرف
-یک مصرف کننده در آمدش را چگونه بین مصرف و پس انداز تخصیص میدهد؟
-او چگونه بودجه ی مصرفی اش را بین کالاها و خدمات تقسیم می کند؟
-کدامیک از کالاها و خدمات را خریداری می نماید و از هر یک به چه میزان؟
-یک فرد چند ساعت از هفته را به کار کردن اختصاص میدهد؟
-با این فرض که اختیار تصمیم گیری راجع به میزان ساعات کاری خود را داشته باشد ، یک فرد در چه سنی خود را بازنشسته می کند؟
در طرف تولید
-یک بنگاه تولیدی کدامیک از کالاها را تولید می کند؟
-چه میزان نیروی کار و با چه مهارت هایی را استخدام می کند؟
-چه میزان ماشین آلات اجاره کرده یا خریداری می نماید؟
-هر یک از کالاهای تولیدی خود را با چه قیمتی به فروش می رساند؟
-یک سازمان چه زمانی اندازه ی فیزیکی (تعداد کارخانه ها و فضای اداری خود را گسترش می دهد؟و به چه میزان؟
-چگونه می توان در مدیران انگیزه های لازم را ایجاد کرد تا تصمیماتی اتخاذ نمایند که بیشترین منافع را برای بنگاه و صاحبان بنگاه به همراه داشته باشد؟
بازارهای فردی یا به عبارت دیگر، بازار مربوط به یک کالای مشخص نیز در حیطه ی اقتصاد خرد قرار می گیرند و در اینجا نیز سؤالاتی از این قبیل مطرح می شود:
-قیمتها در یک بازار رقابتی (با تعداد زیادی خریدار و تعداد زیادی فروشنده که هر یک دارای سهم بازاری ناچیز بوده و کالایی همگن (مشابه) تولید می کنند) چگونه تعیین می شود؟
-قیمتها در یک بازار انحصاری (با تنها یک فروشنده از کالایی که برایش جانشین نزدیکی وجود ندارد) چگونه تعیین می شود؟
-در یک بازار با ساختار انحصار چند جانبه (با تعداد کمی فروشنده) که یک محصول همگن تولید می کنند چطور؟ در بازار با همین ساختار اما با محصولات متمایزه (که در آن کالای تولید شده در هر بنگاه دست کم از منظر مصرف کننده تا حدودی با نمونه ی تولید شده از همین کالا در سایر بنگاه ها متفاوت است) چطور؟
بر خلاف اقتصاد خرد، اقتصاد کلان در پی ارائه پاسخ های مناسب برای مسائلی است که به كل اقتصاد کشور مربوط می شود. بنابراین، اقتصاد کلان به جای بررسی میزان تولید یک کالا در یک بنگاه، تولید کل کشور و به جای توجه به تعداد نیروی کار در یک بنگاه یا یک بازار خاص، اشتغال و بیکاری کل اقتصاد را مورد توجه قرار می دهد.
برخی از سؤالاتی که در حوزه ی اقتصاد کلان مطرح می شوند عبارتند از:
-چه چیزی سبب حرکت دوره ای تولید ناخالص داخلی (GDP) یا به عبارت دیگر چرخه ی تجاری می شود؟
-عوامل تعیین کننده ی میزان رشد (یا همان رشد اقتصادی ) چه چیزهایی هستند؟
-عوامل تعیین کننده ی میزان تورم چه چیزهایی هستند؟
-چه عواملی سبب تغییرات در نرخ ارز” (قیمت پول داخلی یک کشور بر حسب پول کشوری دیگر) می شود؟
اقتصاددانان علاقه ی زیادی به مطالعه ی سیاستهای اقتصادی دولت (چه در حیطه ی اقتصاد خرد و چه در حیطه ی اقتصاد کلان) دارند. برخی از موضوعاتی که با سیاست گذاری در حیطه ی اقتصاد خرد مرتبط هستند عبارتند از: حفاظت محیط زیست، حمایت از بخش خصوصی، سیاستهای ضد انحصار (اقدامات دولت برای مقابله با قدرت بازاری انحصارگران)، نظارت بر انحصارگران (اعمال محدودیت ها روی قیمت و میزان تولیدات آنها)، و کنترل های قیمتی در سطح خرد (بر صنایع خاص)
برخی از موضوعاتی که با سیاست گذاری در حیطه ی اقتصاد کلان مرتبط هستند عبارتند از: کارکردهای سیاستهای پولی و سیاستهای مالی ، مدیریت بدهی دولت، و کنترلهای قیمتی در سطح کلان (بر بخش های وسیعی از اقتصاد).
برخی از موضوعات را نمی توان بسادگی مختص اقتصاد خرد یا اقتصاد کلان در نظر گرفت. وقتی تحولات یک بازار بر رفتار یک بازار دیگر تأثیر می گذارد، این مسئله می تواند هم به عنوان بحثی در حوزه ی اقتصاد خرد قلمداد گردد و هم به عنوان موضوعی در حوزه ی اقتصاد کلان.
در عین حال، اگر بازارها بزرگ و به هم پیوسته باشند (برای مثال، بخش کشاورزی و صنایع کارخانه ای) آنگاه این بحث مشخصاً در قلمرو اقتصاد کلان قرار می گیرد. برخلاف آنچه که ممکن است تصور شود، اقتصاد خرد پایه های مستحکم تری نسبت به اقتصاد کلان دارد. اقتصاددانان بر سر مباحث اقتصاد خرد نسبت به اقتصاد کلان دارای اتفاق نظر بیشتری هستند. اقتصاد خرد از آن جهت پایه های مستحکمی دارد که بر رفتار عوامل فردی استوار است.
خانوارها و بنگاه های تولیدی توسط افراد اداره می شوند و افراد مستقیماً از تصمیماتی که برای خانواده و واحدهای تولیدی خود می گیرند تأثیر می پذیرند. بنابراین، درک اینکه افراد چگونه رفتار می کنند راهی منطقی برای درک چگونگی رفتار خانوارها و بنگاه ها است. اما در نقطه ی مقابل، اقتصاد کلان با نهادهای بزرگ سروکار دارد که در آن، تصمیم گیرندگان خودشان از آنچه که انجام می دهند به طور مستقیم تأثیر نمی پذیرند. به عبارت دیگر، اقتصاد کلان به طور مستقیم مبتنی بر رفتار عقلایی عوامل فردی که هزینه ی تبعات عملکردشان را می پردازند نیست. بنابراین، اقتصاد کلان فاقد بنیانهای مستحکم اقتصاد خرد است. به همین خاطر است که متخصصان اقتصاد کلان، چه برای ارائه ی توضیح راجع به چگونگی عملکرد اقتصاد (رکود، رونق، تورم، بیکاری و … ) و چه برای ارزیابی سیاست های پولی و مالی دولت، همواره مشغول مطالعه هستند.
تفاوت اقتصاد خرد و کلان از نگاه دیگر
صاحب نظر اقتصاد خرد در ایران
دکتر محسن نظری ، استاد رشته مدیریت دانشگاه تهران
صاحب نظران اقتصاد کلان در ایران
دکتر عبدالناصر همتی ، استاد اقتصاد دانشگاه تهران
منبع پیشنهادی اقتصاد خرد :
اقتصاد خرد – محسن نظری- انتشارات نگاه دانش
منبع پیشنهادی اقتصاد کلان :
اقتصاد کلان – محسن نظری- انتشارات نگاه دانش
معروف ترین مجله های اقتصادی ایران و جهان
1-economist
جمعبندی
مدیران سازمان و کسب و کارها میبایست کنار تصمیم های راهبردی و عملیاتی سازمان خود ، میبایست نیم نگاهی به شرایط اقتصاد خرد و کلان جامعه خود داشته باشند و پارامترها و عوامل تاثیرگذار را شناسایی کرده و تحلیل کنند .
